بررسی آثار یان شوانکمایر

یان شوانکمایر متولد 4 سپتامبر 1934 شهر پراگ میباشد. نخستین انگیزشهای هنری وی در سنین کودکی تحت تاثیر عروسکهایی بود که وی به عنوان کادوی کریسمس دریافت کرد. او ابتدا در دانشکده هنرهای کاربردی پراگ و پس از ان با گرایش خیمه شب بازی در آکادمی هنرهای اجرایی پراگ به تحصیل پرداخت. انیمیشن های شوانکمایر با بسیاری از شیوه های شناخته شده در دنیا فرق دارد و به خصوص با جریان انیمیشن آمریکایی متفاوت است. آثار او نمایانگر تاثیرات متفاوتی است از قبیل دادایسم، سورئالیسم، گوتیک، ژانر وحشت، لوییس کارول، ادگار آلن پو، ایزنشتاین، بونوئل، فلینی و نمایشهای عروسکی سنتی چکسلواکی. اکنون شوانکمایر یکی از مهمترین فیلمسازان سه دهه اخیر اروپاست. آثار وی به طور منظم در بزرگترین جشنواره های فیلم نظیر انسی، برلین، کن، منهایم، تورنتو و ابرهاسن برگزیده شده اند. و شوانکمایر بیش از سی جایزه معتبر از این جشنواره ها دریافت کرده است. او به خصوص برای پیکسلشن هایش شناخته میشود. با جانبخشی به اشیایی مثل حیوانات مرده و گوشت خام که یک بار ترانس رافرتری او را اینگونه توصیف کرد. "شوانکمایر به یکباره به معنای ریشه ای انیمیشن دست یازیده است- دمیدن زندگی به کالبد مردگان" شوانکمایر از جمله فیلمسازانی است که با دیدن یکی از آثار او تمامی آثار او را می توان تشخیص داد. این امر فقط به خاطر نوع تدوین و اندازه نماها و نکات فنی نیست. بلکه خود عناصری که داخل میزانسن شوانکمایر حضور دارند نیز در فیلمهای مختلف او تکرار می شوند. این عناصر تکرار شونده چه اشیا و وسایلی مثل میز و صندلی و غیره باشند چه اتفاقاتی مثل گندیدن میوه ها در آثار شوانکمایر از فیلمی به فیلم دیگر کوچ می کنند و جهان ذهنی شوانکمایر را نمایش می دهند. خیلی از این اشیا لزوماً دارای نقش استعاری مشخص نیستند اما شوانکمایر برای حفظ وحدت کلی بین فیلمهایش ترجیح می دهد وسایل و حتی بازیگران تکراری که در فیلمهای قبلی اش استفاده کرده به کار بگیرد. در فیلمهای شوانکمایر تمام نکات مربوط به تدوین و اندازه نما و حرکت دوربین دارای ویژگیهای خاص و منحصر به فردی می باشند که می توان از آنها به عنوان شیوه شوانکمایری نام برد. مهمترین مشخصات این شیوه را می توان این گونه توضیح داد. کلوزآپ های غیر معمول از زاویه دیدهای نامتعارف از موضوع که خیلی اوقات دقیقاً مشخص نیستند از کدام بخش از سوژه فیلمبرداری شده اند. این نماها همچنین با حرکات دوربین پن شلاقی یا حرکات پیوسته عمودی یا افقی که گاهی اوقات به طرز سرگیجه آوری سریع هستند مبهم تر می شوند. اما علاوه بر اندازه نما و حرکت دوربین چیزی که واقعاً به عنوان امضای آثار شوانکمایر شناخته می شود مونتاژ عجیب تصاویر است. این مونتاژ ویژگیهای خاصی دارد که عبارت است از کات به تصاویر کلوزآپ بزرگ ناگهانی در حین نمایش حرکت اصلی، تکرار بیش از حد کات بین دو تصویر در فاصله زمانی کوتاه، سرعت بالای عوض شدن نماها که گاهی اوقات نماها را غیر قابل تشخیص می کند، کات زدن غیر معمول به حرکات دوربین یا حرکت کاراکتر که در دو نمای پشت سر هم 180 درجه تغییر زاویه حرکت می دهند که در سینما رایج نیست و موجب سردرگمی مخاطب برای پیدا کردن مسیر حرکت می شود. در کل می توان گفت تکنیکهایی که شوانکمایر برای تدوین آثارش استفاده می کند، همگی مغایر شیوه های رایج یا اصطلاحاً تدوین کلاسیک است.